Punto de Vistak, Nafarroako Zinema Dokumentaleko Nazioartek Jaialdiak, hemeretzigarren edizioko programazioaren lehen aurrerapenak iragarri ditu. Edizio hori otsailaren 24tik martxoaren 1era egingo da, Iruñean. Hitzordua Nafarroako Gobernuak sustatu eta NICDO sozietate publikoak antolatzen du, eta bere Fokuak eta Lan eta X Films ataletako edukiak argituko ditu.

Fokuak atalean, bi atzerabegirako programatuko dira, Frans Van de Staak zinemagile nederlandarraren obrarena bata, eta Anne-Marie Faux zinemagile frantsesaren obrarena bestea. Gainera, Miriam Martín programatzaile eta zinemagileak azken lau urteotan landu duen ingurune naturalari buruzko sailaren entrega berri bat proposatuko du: Adiós a los animales; hain zuzen, animalia basatien desagerpenari buruzko ziklo bat aurkeztuko du.

Lan atalean, zinema dokumentaleko ekoizpen eta sorkuntza prozesuak lantzen dira. Kasu honetan, jaialdiaren inaugurazio ekitaldian aurkeztuko da, eta bertan emango da Kataluniako Filmotekak berriki digitalizatu duen Tent City lana, Miñuca Villaverde zuzendariaren eskutik. Lan hori kubatar zinemaren klasiko ezezagunetako bat da. Termitas atalak, berriz, agertoki nazional sortu berriko obrak biltzen ditu sortzaileekin batera. Gainera, bi hitzaldi ere eskainiko dira zinema dokumentalari aplikatutako adimen artifizialaren praktikei buruz.

Azkenik, X Films atalak, Huarte Zentroarekin lankidetzan, Pablo Casanueva zinemagile eta sortzaile bisuala gonbidatuko du egonaldi artistikoa egitera, 2025ean Nafarroan grabatzeko entsegu dokumentalaren proiektu bat garatzeko. Jaialdiaren edizio honetan, ikerketa horren emaitzak aurkeztuko dira, eta aurreko lanei buruzko saio bat ere egingo da. Gainera, Celia Viada Casoren X Films 2024 proiektua estreinatuko da, Diez pequeñas historias y unos créditos.

Profesional, prentsa eta ikasleentzako akreditazio eskaerak eskuragarri daude jada jaialdiaren webgunean. Publiko orokorraren sarrerak Punto de Vista jaialdia hasi aurreko asteetan erosi ahal izango dira.

Fokua: Adiós a los animales

Adiós a los animales, izenburuak aditzera ematen duen moduan, animalen desagerpenari buruzko zine programa bat da. Animalia basatiei buruzkoa, jakina. Abereak eta maskotak ez dira desagertzen ari. Bai, zu hemen zaude, “seigarren desagerpen masibo” deiturikoan, fenomeno natural baten ondoriozkoa ez den lehenengoan. Bost saiotan, gizakien eta animalien arteko harreman modu desberdinak ikusiko ditugu (lehenengo topaketetatik, liluratuak edo izutiak, utilitarismo lizun eta gogorrera, jolasetik, erritualetik eta fabulatik igarota), baita gizakiekin harreman zuzenik ez duten animalia batzuk nola bizi diren ere (zeharka guztiek dute, mundu antropizatu batean). Hamar abentura eta zorigaizto zinematografiko honako hauek protagonista direla: pinguinoak, fokak, baleak, sugeak, elefanteak, gorilak, txinpantzeak, urtxintxa tximinoak, igelak, lehoiak, hienak, kaioak, okilak, idi musketadunak. Askatasuna, itxialdia eta berriro askatasuna; etxekotasuna eta misterio asko; putzu bat eta Lurraren mugak; animaliak gauza, janari, kide gisa.

Fokuak: Frans Van de Staak

Punto de Vista jaialdiak Frans van de Staak (Amsterdam, 1943-2001) zinemagile eta artista plastikoari buruzko nazioarteko lehenengo atzerabegirakoa aurkezten du. Bere film bakoitzean, van de Staakek zinemaren elementu tradizionalak birmoldatzen ditu –elkarrizketak, agertokian jartzea, interpretazioa, muntaketa– espazioen eta hizkuntza ekintzen azterketa egituratu eta, sarri, umoristiko batean: Spinoza eta Wallace Stevensen idazketa, bikoteko bizitza, antzerkia, inprobisazio musika nederlandarra eta egindako esaldiak. Van de Staak abangoardia errealista batean finkatzen da eta apartekoa dena entzuten du eguneroko ahots, keinu eta jokabideetan. Bere lanaren miresle dira Johan van der Keuken, Danièle Huillet eta Jean-Marie Straub (azken horrek aitortu zion «Dziga Vertoven oinordeko bakarra» zela) garaikideak, baina nekez aurkeztu da Herbehereetatik kanpo. Foku hau Carlos Saldañak eta Manuel Asinek programatu dute, eta Eye Filmmuseumen lankidetzari esker, Stefan van de Staak izango da bertan, hau da, zinemagilearen semea eta bere azken filmetako batzuetako kolaboratzailea. Zinemagileak egindako hogeita bost filmetatik hamaika erakutsiko dira 16 mm-tan, eta haren obrari buruzko lehen monografiaren argitalpena ere aurkeztuko da.

Fokuak: Anne-Marie Faux

Anne-Marie Faux (Montfermeil, 1959) zinemagilearen obra melankoliko eta gogoetatsua aurkeztuko da filmatutako egunerokoen multzo baten gisara, eta horietan, zinemagilearen ahotsak memoriaren bideetatik gidatuko gaitu —memoria kolektiboa eta politikoa, ondoz ondoko gerrek eta iraultzek markatua—, bai eta haurtzaroa, zinema, musika eta literatura oroitarazten dituen memoria pertsonal batetik ere. Bere filmak, bideoan edo Super 8an filmatuak, xehetasun batzuetan gelditzen dira (lore bat, leiho bat, patio batean mugitzen den izara bat), eta, Prousten madalenak bezala, lekuen historiari eta bere historiari buruzko bakarrizketa luzeak inspiratzen eta eragiten dituzte. Beste ahots eta hizkuntza batzuek bat egiten dute haren hizkuntzarekin, zenbait kontakizuni forma emateko, non Europako, Afrika Iparraldeko eta Ekialde Hurbileko kulturek sentimendu bat aurkitzen duten komun. Andrea Francok programatutako haren obraren atzerabegirako ia oso honek bere lau film luzeak aurkeztuko ditu lehen aldiz Espainian: Hic Rosa, partition botanique (2007); Face au vent, partition buissonnière (2010); Le bruit du temps, Messaoud (2014) eta Ostinato. Notes pour la Méditerranée (2014). 

Lan: Tent City

Tent City kubatar diasporaren oinarrizko filmetako bat da. Miñuca Villaverdek zuzenduta, filmak 1980an Marielgo Exodoan Miamira iritsi ondoren, hiriaren bihotzean inprobisatutako kanpin denden kanpamentu batean aldi baterako ostatu hartu zuten hainbat errefuxiatu kubatarren egunerokotasuna erregistratzen du. Habana Txikia amaitzen den 95 Interestatalaren azpian, mikro-mundu partikular bat ireki zen egilearen begien eta kameraren aurrean, hura ere han baitzegoen hamabost urte lehenago utzi behar izan zuen herrialdea berraurkitzen. Bere hitzetan, “han bizi ziren gizonak eta emakumeak, homosexualak eta heterosexualak, oheen artean kordeletatik zintzilik zeuden oihalez bakarrik banatuta, horma flotatzaile gisa”. Aldi berean hunkigarria eta gogoetatsua izanik, Tent City  lanak desagertzera kondenatuta zegoen giza paisaia iragankor eta prekarioa salbatzen du gure egunetarako. Miñucaren irudi urduri eta sentikorrek, bere Bolexarekin berbertatik filmatutakoak eta orain Kataluniako Filmotekaren zaharberritzean bere testura eta koloreen aberastasun osoarekin berreskuratuak, agentzia eta askatasuna etengabe bilatzen ari diren gizaki horiek itzultzen dizkigute. Proiekzioarekin batera, solasaldi bat egingo da Miñucarekin eta haren senarrarekin, Fernando Villaverde zinemagile eta idazlearekin; azken horrek soinua egin eta filmaren narrazioa ere idatzi du. José Luis Aparicio zinemagile eta kuradore kubatarra arituko da haiekin solasean.

Emanaldi hau Kataluniako Filmotekak —Villaverderen filma gordetzen duen erakundea (filmaren berriki egindako digitalizazioa aurkeztuko dugu)—, Cinéma du Réelek —ikus-entzunezko ondarearen zinemaren arloan iaz hasitako lankidetzaren eskutik— eta Elías Querejeta Zine Eskolak (Kubako zinema artxiboaren inguruko ikerketa proiektuak bultzatzen ditu) egin dute.

Lan: Termitas

Aurreko edizioen antzera, Punto de Vista Espainiako agertoki dokumental heterodoxo eta sortu berrienera irekitzen da Termitas atalean. Emanaldiekin batera, egileen aurkezpenak egingo dira beren filmen sorkuntza eta ekoizpenari buruz hitz egiteko.  Aurkezpenetan publikoak parte hartu ahal izango du.

Lan: Inteligencia Artificial: prácticas alternativas desde el documental

Jaialdiak bi jarduera publiko proposatzen ditu praktika dokumentalei bete-betean eragiten dien gaurkotasunezko gai bati buruzko gogoeta egiteko: adimen artifizial sortzailearen garapen berrienak.

1. Modelos de resonancia – Antonio Somaini eta Estampa kolektiboa. Emanaldia eta solasaldia

Azken urteotan, adimen artifizialaren arloko berrikuntzak izan ditugu etengabe. Berrikuntza teknologikoaren diskurtsoaren aurrean, zerbait autonomo, berez justifikatu eta ia futurista den zerbait izanik, jarrera jakin bat har daiteke, tresna bakoitzaren funtzionamenduari buruzko gogoeta egiteko, sorleku dituzten testuinguru eta tradizioetan inbrika daitezen eta itxuraz berria denak liluratzetik ihes egin dezaten. 

Saio honetan, Antonio Somaini (Sorbonne Nouvelle) komisario eta kultura bisualeko ikertzaileak eta Estampa kolektibo artistikoak adimen artifizialak kultura bisual garaikidean duen irismenari buruzko gogoeta egingo dute. Horretarako, Estampa kolektiboaren zenbait ikus-entzunezko lan emango dira, konputagailu bidezko ikuspegia, adimen artifizial sortzailea edo deepfake baliatzen dituztenak. Horietan oinarrituta, teknologia horien mugak eta erabilerak, tradizio desberdinetakoak izatea, testuinguru sozio-ekonomikoa eta ekologikoa, erabilera ez arauemaileak eta zinema esperimentalean eta antzeko esparruetan txerta daitezkeen modua aztertuko dira.

Antonio Somaini da Jeu de Paume zentroan egingo den hurrengo erakusketaren komisarioa: Le monde selon la IA. Estampa kolektiboak adimen artifizialaren erabilera eta ideologiei buruzko lan ildo luze bat garatu du. Hain zuzen, 2017an hasi zen, programatikoki izenburua jarritako El mal alumno Pedagogía crítica para inteligencias artificiales proiektuarekin.

Lan hauek emango dira: ¿Qué es lo que ves, YOLO9000? (2019, 13:43), Especies marcianas (2021, 2:47), NSFW (2018, 2:00), Modelos de resonancia (wip, 4:00) eta The Vertigo of the Ways of Seeing (2022, 17:02).

2. ATS-3. CHIRP. PRITHVI. – Guillem Serrahima eta Ramón del Buey. Konferentzia ilustratua.

Hiru ikusmen makina —ATS-3 satelitea, CHIRP algoritmoa eta PRITHVI modeloa— dira hitzaldi honen erdigunea, Guillem Serrahima ikertzaile eta teknologia digitaletako artistaren eta Ramon del Buey filosofia eta hizkuntzaren zientzietako ikertzailearen eskutik. Helburua ikusmen artifizialera hurbiltzea da, gure planetaren auto-behaketarekin lotuta. 1960ko hamarkadatik aurrera, ematen du sistema tekniko batzuk Lurra inguratzen ari direla eta, aldi berean, Lurrari buruz dugun irudia modelizatzen ari direla. Hitzaldi honek, performance formatuan, sistema horietako batzuetatik eta munduari buruz duten zentzuetatik igarotzea proposatzen du. Horretarako, organikoaren eta artifizialaren arteko dikotomia zalantzan jarriko da, eta ikusmen makina horiek berekin dakartzaten irudi, kosmobisio, kosmopolitika eta kosmotekniken artean nabigatuko da.

X Films

X Films proiektuaren bitartez urtero film bat ekoizten du Punto de Vista jaialdiak. 2025ean, proiektu horrek Pablo Casanueva zinemagile eta artista bisuala gonbidatuko du. Huarte Zentroarekin lankidetzan, zinemagileak egonaldi artistiko bat egingo du bere proiektuan sakontzeko eta 2025ean Nafarroan filmatuko duen eta jaialdiaren hurrengo edizioan estreinatuko duen filmaren oinarriak ezartzeko. Pablo Casanuevak (Ribeseya, Asturias, 1995) memoriaren, identitate kulturalaren eta politikoaren  kontzeptuak kontatzen eta ikertzen ditu filmen eta irudien bitartez. Gai horiek paisaiaren eta artxiboaren bidez lantzen ditu, eta lurraldearen memoria aztertzen du kolektiboen eta familien ikuspegietatik.

Bestalde, 2024an X Films atalera gonbidatutako zinemagileak, Celia Viada Casok, Diez pequeñas historias y unos créditos estreinatuko du. Lan horrek ikusezin bihurrarazi diren emakumeen istorioei buruzko ikerketari jarraipena ematen dio. Filma hamar kontakizun laburren arabera antolatuta dago, eta Maria Luisa Elio Mexikon erbestean bizi izan zen idazle eta aktore nafarraren inguruko hainbat alderdi aztertzen ditu.