Zientzia-Satzenda

HITZ GUTXI

Gaurkoan, motz. Saiatuta ere, ezin baitut zerbait luzerik idatzi ondokoa irakurri ostean [1]: https://www.ams.org/journals/bull/1966-72-06/S0002-9904-1966-11654-3/S0002-9904-1966-11654-3.pdf Bai, esaldi birekin besterik ez, eta CDC 6600 ordenagailu bat erabiliz, 1966. urtean Lander eta Parkin-ek Eulerrek ia berrehun urte lehenago…

Gehiago irakurri...

ZAZPI ZUBI

Galdera arruntenek eragin dezakete erantzunik oparoena. Ipuinetan moduan, bazegoen hiri bat, Königsberg, zazpi zubi zituena, 1. irudian bezalaxe antolatuta. 1. irudia: Königsberg-eko zazpi zubiak.   Bazegoen matematikari bat, Euler, milaka galdera zituena. Horietako bat, hauxe…


VON NEUMANN

Probabilitate kontua da jende askoren artean zaila dela motelena edo azkarrena izatea, izan “motel” edo “azkar” abiadura edo adimen kontua. Gauza lasaigarria oso, jendetzaren batazbestekoan murgiltzen gaituelako: porrotaren beldurra, azken izateari izua, malgutzen baitu eta…


INFINITU INFINITO

Euskaldunen infinitoa hamaikan hasten da. Hamarretik gora hatzik gabe geratu eta ezin dugu gehiago kontatu: behatzak urrunegi ditugu antza. Bestela, “hogeitabat ikusteko jaioak gara” esango genuke. Kontatzea erraza da [1]: zerbaiten multzo bat badugu (behiak,…


OLENTZERO JOAN ZAIGU…

Olentzero joan da gero, berriz ere, mendira lanera. Eta oraingoan ere ezin izan diot galdetu nola moldatzen den opari denak gau bakarrean banatzeko. Seguru asko aspaldi ebatzi zuela hark matematikariek oraindik guztiz askatzeko gai izan…


FRANKLIN

Aintzira bat. Haizea. Olio pittin bat. Hiru gauza hauekin, gai izango al zinateke molekulen tamaina zenbatesten? Gertu ibili zen Benjamin Franklin, baina ez zuen tamaina hori zein izan zitekeen kalkulatu. Franklinek, 1770. urte inguruan, Londonen…


Bonbilla argia

ELEFANTEKERIAK (2)EDO KORRONTE ZUZENAREN OKERKERIAK

Gizakien tontokeriak kari, elefantekerietaz aritu behar berriz ere [1]. Thomas Alva Edisonek, bonbillaren asmatzaileak [2] —gizon argia beraz— ideia ilunak zituen zenbaitetan. Edison, korronte elektriko zuzenaren defendatzaile sutsua zen. Beharbada bere enpresako produktuek, azken finean…


MISTERIO BERRIA, KAZETARIREN BATEK JARRIA

Biderik luzeena hartuta, Ermua eta Eibar artean dagoen Miejsce Odrzańskie herrixka poloniarrean, azken hamarkadan, hamabitik hamabitan, jaiotakoak neskak izan dira. Mutilik ez. Kazetarien hitzetan: misterioa [1]. Zein da probabilitatea halakorik gertatzeko? Neska/mutila jaiotzeko probabilitatea 0.5…


HONDARTZAN, EGUN BERO BATEZ

“Txapela buruan ta ibili munduan”, eta txapelik gabe ez zaitez hondartzara joan, bestela eguzkiak zure burmuina egosten hasten denean gauza arraroetan pentsatzen hasiko zara eta. Horrelako batean, jendez gainezka zegoen hondartza batean nengoela (bai, txapelik…


ZULO BELTZEAN

Galenoren garaietatik ezaguna da idaztea ez dela osasunarentzat ona, eta txarragoa oraindik idazten duzuna norbaitek irakurtzea. Badirudi, Danimarkan, Elinberri eta bereziki Satzendak idatzitakoa irakurtzen dutela. Are gehiago, Satzenda nor den ere ei dakite. Horra ba,…