1- Un òmi n’avè pas sonque dus hilhs. Lo mèi joenn que dixó au son pair : « Qu’es tèmps que sii lo mei mèste e qu’agi sòs. Que cau que pusqui me n’anar e que vedi pèis. Partatjatz lo vòs bèn, e balhatz-me çò que divi avéder. – Quiò, lo mei hilh, ce dixó lo pair ; com vulhis. Qu’ès un maixant e que seràs punit. » Puix aubrint uva tireta, que partatjà lo son bèn e que’n hadó duvas parts esgaus.

1- Gizon batek ez zituen bi seme baizik. Gazteenak erran zion bere aitari: «Ordu da izan nadin neure buruaz nagusi eta izan dezadan diru. On da joan ahal nadin eta ikus ditzadan bertze herrialde batzu. Parteka ezazu zure ontasuna, eta emadazut nik izan behar dudana. —Bai, ene semea, erran zuen aitak: hik nahi dukean bezala. Gaixto bat haiz eta izanen haiz gaztigatua». Gero zabalduz tiranta bat, puskatu zuen bere ontasuna eta egin bi parte berdinak.

2- Chic de jorns arrond, lo maixant hilh que se n’anà deu vilatge en hadent deu gloriós, e xetz díser adiu end arrés. Que traucà hòrt de lanas, de bòscs, d’arribèiras, e que vienó dehentz uva grand vila, ond se guastà tots los sòs. Au cap de quauques mes, que’s caló vèner le pelha end uva vielha hemna e se logar pr’estar vailet : que l’enviann aus camps entà goardar los asos e los bueus.

2-Egun gutien ondoan, seme gaixtoa joan zen herritik harroarena eginez, eta nehori adio erran gabe. Pasatu zituen anhitz larre, oihan, uhaitz, eta jin zen hiri handi batera, non xahutu baitzuen bere diru guzia. Zenbait hilabetheren buruan behar izan zituen saldu bere phildak emazte zahar bati eta bera sehi bezala alokantzan eman: igorri zuten kampoetarat astoen eta idien zaintzerat.

3- Alavetz, qu’estó hòrt malurós. N’avó pas mèi nat lheit per dromir le nueit, ni mèi nat huec entà se cauhar quand hadè hred. Qu’avè a-bèths-còps tan grand hami que s’auré bien minjat aqueras huelhas de caulet e aquera hruita poirida dond mínjann los pòrcs ; mès arrés ne’u balhèva p’arrei.

3-Orduan izan zen guziz dohakabea. Ez zuen izan gehiago oherik gauaz lo egiteko, ez eta ere surik hotz zenean berotzeko. Batzuetan hain gose handia zuen non gogotik janen baitzituen urdeek jaten zituzten aza osto hek eta fruitu ustel hek; bainan nehork ez zion hetarik deusik emaiten.

4- Un desser, lo vènte vueit, que’s dixà càder sus un trubès, espiant capvath le frinèsta los auchèths dond volèvann liugèirament. Puix que vedó paréixer, dehentz lo cèu, le luva e les estelas, e que’s dixó en plorant : Alahòra, le maison deu mei pair qu’es pleja de vailets dond ann pan e vin, ueus e hromatge, tant com n’en vòlenn. En detant, jo, que’m mòri de hami ací.

4-Arrats batez, tripa hutsa, uzten du bere burua aulki baten gainerat erortzerat, leihotik behatuz arhinzki hegalda zebiltzan xoriak. Gero ikusi zituen zeruan agertzen ilhargia eta izarrak, eta negarretan zegoelarik erran zuen bere baithan: Han, sehiz bethea ene aitaren etxea: badute nahi duten bezainbat ogi eta arno, arroltze eta gasna. Denbora berean, ni, gosez hiltzen naiz hemen.

5- « E bè, que’m vau lhevar, que me n’anirèi trobar lo pair e que’u dirèi : Que hadoi un pecat, quand ves voloi dixar. Qu’avoi grand tòrt, e que cau que’m punéixitz, qu’at sèi bienn. Ne m’apèritz pas mèi lo vòs hilh, trectatz-me com lo darrèr deus vòs vailets. Qu’estoi copable, mès que’m perivi lunh de vos. »

5-Beraz, xutituko naiz, joanen naiz neure aitaren kausitzera eta erranen diot: zu utzi nahi izan zintudanean, egin nuen bekatu bat. Hogen handi izan nuen eta badakit arras ongi ezen behar nauzula gaztigatu. Ez nazazula deit gehiago zure seme, trakta nazazu zure sehi errumesena bezala. Izan nintzen hogendun, bainan ahulduz nengoen zureganik urrun.

6- Lo pair qu’èra dehentz lo son casau, qu’acabèva d’arrosar les soas eslors ; que vesitèva los pomèrs e los arresims. Quand vedó vir per suu camin lo son hilh tot aprigat de xudor e de prova, arrossegant le cama, desgais s’at podó créder. Que’s demandà se calè que’u punissi o que’u perdonèssi. A le hèita fin, dab los plors hentz los uelhs, que l’aloncà los braç, e se gitant au son còth que’u balhà un grand potic.

6-Aita bere baratzean zen bere loreak ureztatzen ari ; ikuskatzen zituen bere sagarrondoak eta bere mahatsak. Ikusi zuenean bere semea heltzen zela bidetik, izerdiz eta hautsez estalia, zangoa arrastaka zekarrela, nekez bezala zuen sinhetsi hura zatekeela. Bere buruari galdegin zion behar zuen gaztigatu ala behar zion barkatu… Azkenean negar xortak begietan, hedatu zizkion besoak, eta lepora jausi eginez eman zion pot bat handia.

7-. Puix que hadó assèder lo son hilh ; qu’aperà les soas gènts e los vesins : « Que’u vui aimar com davant, lo praube còixo, ce’us dixó talèu qu’estonn amassats. Qu’es estat pro punit : que digun adara ne l’arrecasti p’arrei. Vinetz lo véder ; portatz-lo viste uva bròia vesta, hicatz-lo un anèth au dit e solièrs naus aus pèds. Que porratz tabei gahar hasans, guits, e miar un vetèth bon a tuvar ; que vam búver, minjar amassa e har uva grand hèsta. »

7-Gero jarrarazi zuen bere semea; deithu zituen bere jendeak eta auzoak: Nahi dut maithatu lehen bezala, haur gaixoa, erran zien elkarretarat bildu ziren ordutik. Aski gaztigatua izan da: nehork ez diezola orai egin hogenik. Zathozte ikusterat: ekar iezozue berehala barneko jaka bat, ezar iezozue erhaztun bat erhian eta zapata berriak oinetan. Atzemanen ahalko dituzue oilarrak, ahateak, eta ekarriko hiltzeko on den aratxe/xahal bat; edanen, janen dugu elkarrekin eta phesta handi bat eginen dugu.»

8- Los vailets qu’aubedinn lo son mèster e que hicann uva bèra tavalha sus le taula. Au medix moment, lo hilh ainat que se’n tornèva de le caça dab los sons cans : « E çò qu’es aquera gaujòla ? s’escridà en jurant. Que crei que càntatz ací ; n’es pas tròp lèu que torni. Ètz pèc, lo mei pair ? »

8-Sehiek obeditu zioten beren nagusiari eta ezarri zuten dafaila eder bat mahaiaren gainean. Ordu berean, seme nagusiena heldu zen bere xakurrekin ehizatik: «Zer da ba azantz/zarata hori? dio oihu-sakretan. Irudi zait kantuz ari zaretela hemen: ez da goizegi itzul nadin. Erhotua zarea, bada, ene aita?».

9- « No, lo mei hilh, ne’n sui pas, ç’arresponó lo vielh. Se hèci acò, qu’es pramon que sui tot engalherit. Que càntam e qu’èm urós, pramon que n’am lo de qué. Qu’at vulhis o no, que carrà que cantis tu tabei e que t’arregaudeixis dab nosatis, pramon lo ton hrair dond èra mòrt qu’es arrevitat. Qu’es com se vinè de vàder ; ager qu’èra perdut, uei que l’am tornat trobar. »

9-Ez, ene semea, ez naiz erhotua, arrapostu eman zuen gizon zaharrak. Hola egiten badut, alegrantziaz bethea naizelakotz da. Kantatzen diagu eta urus gaituk, zeren dugun zertaz. Nahi ala ez, beharko duk hik ere kantatu eta bozkariotan sarthu, zeren hire anaia hila zena arraphiztu den. Sorthu baliz bezala duk: atzo galdua zuan, hara non den berriz atzemana».

Vercion en gascon « néguer » normat. Itsasaldeko gaskoierazko bertsio normatua (mintzaira beltza). Halip Lartiga – Philippe Lartigue.

Nafar-lapurterazko bertsionea, Irisarrigandik (Lapurdi) hartua. Chimitz jaunak, errient ohiak egina, 1894eko abenduan.