Auñamenditik hegoalderantz Nafarroako Erresuma mendetako independentziaren hondar urte garratzak bizi ari zelarik, hiru zutabe gisa euskalduntasuna, abertzaletasuna eta misiolari lana izanen zituen mutikoa jaio zen. Muga gatazkatsu batean izan zen, Xabier izeneko herrian, hainbat hizkuntzalarik…
Txemak aspaldi jakin nahi zuen ea Larragan euskaraz mintzatu ote denentz. Bada, horren alde hamaika froga dago, haien artean toki izen zaharrak, auzokideek euskaraz bazekitela zioten lekukotasunak… Oraingoan, eta labur derragun, udalerri izena aipaturen dugu….
Lagun hurbil batek galde egin berri dit ea zein den nafarron hiriburuko, Iruñeko Alde Zaharreko burgo, populazio gune bati historikoki egokitu zaion izena, hau da, ea “San Saturnino” edo “San Zernin” deitu behar ote diogun….
Duela bi urte inguru ohiko komunikabideek Auritz-Aurizberri alderdian baskoi hiri bat “kausitu” bide zuten. Aski ezaguna, halere, hamaika historia ikerlan lekuko, duela hogeita bortz urte hilerriko indusketa ere burutu egin zuten, Otegi zelai aldean, alegia….
Erdi Aroan itsasontzien gidatzekotz erabiltzen ohi zen lema mota bat “nafarra” zela irakurtzen ahal da. Izan ere, Olaizola eta Urzainkik 1998an aipatu zutenez, “el timón de codaste era conocido por “timón a la navarresa”. Fue…
Txemarendako datu gehiago Larragako euskalduntasun historikoaz: -XIV. mendeko zerga agirietan diren Larragako bi auzokideen izenak: “Lope Umea” eta “Jaun Aceari”. -Bertze hamaika agiri zaharretan diren Larragako toki izenak: “Altalur”, “Ancherra”, “Areaza”, “Ibargiza”, “Landare”, “Mendia”, “Mendigaña”,…
Antso Gartzes II.aren, “Abarka”ren alaba eta Antso III.aren, “Handia”ren izeba, Almanzor buruzagi militar musulman ospetsuaren emaztea dugu. Haien ezkontza Iruñea eta Kordoba arteko adiskidetza keinuaren gisa ulertu behar dugula dirudi, eta 983. urtearen inguruan ospatu…
Beñatek Berbintzana herriari buruz idaztekotz eskatu dit; bertze batek ere, Karlosek, egin duena. Badakizue, Larragaz zerbait adierazi eta Berbintzana ageri. Izan ere, duela mila urte Larragakoa zela dirudi, auzoa edo. Batzuetan erret lurrak ziren, bertzeetan…
“-Nola deitzen zra? -Fidela Bernat. -Zer gisa zu? -Onki ta horrek? -Anitx onki. -Aaa! Pues hobe, hobe, orai erraitan diar orai zukez? yikez?… -Etxekoak onki dreia? -Orai artian bai, eztakiar, daudenak korietan. -Noiz sortu zintzen?…
“Umme, Sahari filius, Narhungesi Abi- sunhari filio, annorum XXV. Titulum posuit sumptu suo”. Arkeologo nahiz hizkuntzalarien irudikotz, Lergan kausitu zuten duela 2.000 urteko hilarri honek hitz hauek gorde ditu: Narhun Gesi, bere semea Ume Zahar…